Nghe nhiều đến trồng trọt hữu cơ cũng như các sản phẩm hữu cơ thân thiện môi trường, nhưng liệu bạn đã thực sự hiểu đúng – đủ về canh tác thuận tự nhiên chưa? Cùng khám phá ngay nhé!
Thế nào là trồng trọt hữu cơ?
Định nghĩa
Với sự bùng nổ mạnh mẽ của các công nghệ tổng hợp hóa chất, mặc dù sản lượng nông nghiệp tăng mạnh nhưng suốt nhiều thập kỷ, môi trường lại bị tàn phá nghiêm trọng bởi việc canh tác đi ngược lại với hệ sinh thái tự nhiên. Trồng trọt hữu cơ là hình thức canh tác nông nghiệp được quản lý quy trình chặt chẽ nhằm giảm thiểu tối đa việc sử dụng phân bón hoặc thuốc trừ sâu hóa học, từ đó mang lại những lợi ích bền vững cho thiên nhiên.
Đây cũng là một trong những xu hướng sống mới được nhiều quốc gia tiên tiến trên thế giới hướng đến. Tại Việt Nam, những năm gần đây, người dân nói chung và nông dân nói riêng đã có nhiều hiểu biết hơn về nông nghiệp hữu cơ. Tuy nhiên, việc áp dụng vẫn còn một số hạn chế nhất định cần tiếp tục cải thiện.
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa nông nghiệp hữu cơ và nông nghiệp sạch. Tuy nhiên, chúng hoàn toàn khác biệt bởi các sản phẩm nông nghiệp sạch vẫn được dùng một lượng chất tổng hợp nhất định, chỉ cần không lạm dụng. Ngược lại, trồng trọt hữu cơ cần có sự cam kết tuyệt đối không sử dụng bất cứ nguồn bổ trợ nào không thuận tự nhiên.
4 nguyên tắc vàng
Theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11041-1-2017 về nông nghiệp hữu cơ, yêu cầu chung cho việc trồng trọt thuận tự nhiên phải tuân thủ 4 tiêu chí:
-
Sức khỏe:
Trồng trọt hữu cơ phải hướng tới sức khỏe, bao gồm không chỉ sức khỏe của con người, mà cả động vật, thực vật và đất trồng. Tất cả phải được coi như một thể thống nhất và được tôn trọng tuyệt đối như nhau, không được phương hại đến bất cứ yếu tố nào.
-
Cân bằng:
Nông nghiệp thuận tự nhiên cần đảm bảo cân bằng nguồn sống cũng như sự sống cho tất cả mọi sinh vật. Các mối quan hệ giữa thực vật – đất trồng – động vật – vi sinh vật tạo ra qua quá trình canh tác không được phá vỡ tính cân bằng của môi trường chung.
-
Sinh thái:
Trồng trọt hữu cơ phải xuất phát từ hệ sinh thái. Tất cả các phương pháp, quy trình, tác động phải dựa trên các nguyên tắc tự nhiên, tránh làm mất cân bằng sinh thái mà phải luôn bảo toàn mọi thứ thuộc về thiên nhiên.
-
An toàn:
Trồng trọt thuận tự nhiên phải an toàn, cẩn trọng và có trách nhiệm trong từng hành động để bảo tồn sức khỏe của con người cũng như môi trường, không chỉ hiện tại mà cả tương lai sau này.
5 điều cần lưu ý khi trồng trọt hữu cơ
Vùng trồng
Vùng sản xuất có khí hậu, nguồn nước, nguồn ánh sáng phù hợp sẽ là môi trường lý tưởng để cây trồng phát triển mà không cần can thiệp hóa học.
Khi chọn vùng trồng, cần xét đến các yếu tố như nằm xa khu vực sản xuất thông thường, không ở gần khu dân cư hay bệnh viện, khu công nghiệp, không có dấu hiệu ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, cần phải có những phương án phòng bị cho nguồn nước và không khí như rào chắn, rãnh thoát nước, vùng đệm trồng cây chắn gió để ngăn chặn mọi bất lợi tấn công đến nguồn nước hay không khí tại vùng trồng.
Đất
Đất canh tác hữu cơ cần đảm bảo:
- Không có tồn dư về kim loại nặng hay dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (theo đúng quy định hiện hành của từng quốc gia)
- Độ dày hóa học, vật lý phù hợp cho việc canh tác
- Có đầy đủ các phương án bảo vệ đất, chống xói mòn, bảo tồn kết cấu đất trồng lâu dài bằng phân xanh, cây họ đậu.
- Chỉ thu dọn tàn dư cây bệnh, không được phép đốt phá bừa bãi.
Chọn giống
Tốt nhất nên dùng các giống cây bản địa khi trồng trọt hữu cơ để tránh phá vỡ hệ sinh thái tự nhiên. Khi cây được nuôi dưỡng trong môi trường quen thuộc cũng sẽ khỏe mạnh, ít sâu bệnh, không cần can thiệp nhân tạo.
Hơn nữa, nhà nông cần lưu ý:
- Không sử dụng các giống cây bị biến đổi gien, chỉ dùng các giống qua xử lý bằng các biện pháp sinh học hoặc cơ học.
- Cây trồng phải thuộc danh mục giống được phép sản xuất, kinh doanh tại địa phương nhằm duy trì chất lượng cũng như sản lượng.
- Với cây trồng thông thường sau khi được canh tác theo hình thức hữu cơ, từ 1 vụ với cây hàng năm và 2 vụ với cây lâu năm là có thể thu được giống hữu cơ.
Nguồn nước tưới
Phải khai thác nguồn nước hợp lý, tiết kiệm theo đúng nhu cầu của cây trồng. Nguồn nước cần đảm bảo các tiêu chí về thành phần hóa học, vi sinh vật theo đúng quy định.
Phân bón và sâu hại
Với phân bón, ngoài việc tuyệt đối không dùng phân hóa học, các loại phân chuồng, phân xanh tự ủ cũng cần phải được xử lý đúng quy trình trước khi đưa vào sử dụng. Nhà nông không tự ý quyết định và thời gian, liều lượng sử dụng mà phải áp dụng đúng hướng dẫn của nhà cung cấp.
Quản lý sâu hại trong trồng trọt hữu cơ thường mất nhiều công sức hơn các hình thức canh tác khác do không được phép sử dụng thuốc trừ sâu. Đa phần, người nông dân sẽ cần luân phiên thực hiện các hoạt động:
- Thăm vườn để phát hiện sớm các mầm bệnh, ổ sâu bệnh hại để cách ly, xử lý kịp thời tránh lây lan. Việc tiêu diệt sâu bệnh hại cũng cần thực hiện thủ công hoàn toàn, không can thiệp hóa học.
- Chú trọng công đoạn xử lý đất, phát quang, thu dọn tàn dư mùa cũ trước khi gieo trồng vụ mới.
- Phơi ải đất kỹ để nhờ nhiệt lượng từ ánh nắng mặt trời tự nhiên tiêu diệt các mầm bệnh bị ủ trong đất
- Tận dụng các loại thiên địch để tiêu diệt sâu bệnh một cách tự nhiên nhất ví dụ như chim chóc, côn trùng ăn thịt.
- Trồng trọt xen canh, luân canh để ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát mạnh trên cây trồng.
Lợi ích của trồng trọt hữu cơ
Với tự nhiên
Trồng trọt hữu cơ mang lại những lợi ích hết sức to lớn với môi trường tự nhiên, bắt đầu từ việc bảo toàn cảnh quan và hệ sinh thái vốn có. Có những nguồn lực không thể tái sinh hoặc cần thời gian để phục hồi như dinh dưỡng đất, nguồn nước ngầm, nếu bị khai thác quá đà hoặc ảnh hưởng tiêu cực nặng nề do canh tác bừa bãi, sẽ là một tổn thất lớn đối với thiên nhiên. Canh tác hữu cơ sẽ là yếu tố then chốt để lưu giữ những tài nguyên tự nhiên quý giá này.
Ngoài ra, khi chúng ta thay đổi nhận thức và trồng trọt thuận theo thiên nhiên, các loài động vật, thực vật và vi sinh vật cũng được hưởng lợi rất lớn khi môi trường sinh tồn của chúng được duy trì nguyên vẹn qua thời gian.
Với con người
Dễ thấy nhất, và cũng quan trọng nhất, nông nghiệp hữu cơ giúp bảo vệ sức khỏe cho không chỉ người sử dụng, mà chính bản thân người nông dân canh tác. Trong dài hạn, đây cũng là cách chúng ta giữ gìn nguồn tài nguyên môi trường, đất và nước cho các thế hệ mai sau tiếp tục trồng trọt và phát triển nông nghiệp.
Trên đây là những kiến thức chi tiết nhất về trồng trọt hữu cơ để bạn hiểu hơn cũng như có những quyết định chọn lựa hình thức canh tác cũng như sản phẩm, chế phẩm nông nghiệp đúng đắn. Từ đó, chung tay vì một môi trường xanh, lối sống lành bền vững.